Over de impact van vakantie op ons welzijn
Voor de meeste mensen zit de vakantie er inmiddels weer op. Een goed moment om te kijken naar wat de psychologie hierover te zeggen heeft.
Kostbaar geluk
Vakantie wordt over het algemeen gezien als belangrijke bron van geluk. Essentieel voor de kwaliteit van ons leven. Omdat we veel geld besteden aan vakantie, willen we dat deze periode geslaagd en belangrijk is.
We zullen er zodoende (onbewust) alles aan doen om onze ervaringen op die manier te labelen. Het reduceren van cognitieve dissonantie heet dat in de psychologie. We passen de verhalen die we voor onszelf construeren aan, zodat ze ‘kloppen’: een vakantie vergt geld en moeite, dus móet onze vakantie wel heerlijk en onmisbaar geweest zijn.
Ook voor de werkgever zijn vakanties kostbaar. Zowel financieel als in termen van onproductieve werkdagen. Met gemiddeld 28 vakantiedagen per jaar is het dus wel te hopen dat het nemen van vakantie een positief effect heeft op de werknemer.
Gezond
Het goede nieuws is dat regelmatige vakanties het risico op ziektes en vroegtijdig overlijden verminderen (Gump & Matthews, 2000). Daarnaast rapporteren werknemers die terugkomen van vakantie een verhoogd energieniveau, meer levensvreugde en minder gezondheidsklachten.
Het effect is maar kort
Helaas verdwijnen deze positieve effecten weer snel. Dit blijkt onder andere uit het onderzoek ‘Effects of vacation from work on health and well-being: Lots of fun, quickly gone.’ (Bloom de, et al., 2010). Al in de eerste week na je vakantie is je gevoel van welzijn terug op het niveau van voor je verlof.
Terugschakelen blijkt lastig
Naast het relatief snel verdwijnende effect van vakantie, blijkt bovendien de voorbereiding op vakantie extra stress op te leveren. Je voelt de druk op je werk om zaken goed af te ronden en over te dragen, maar ook thuis moet er nog veel geregeld worden: Wat moet ik allemaal meenemen? Zijn de paspoorten nog geldig? Hoe vermaken we de kinderen tijdens de reis?
De eerste dagen van de vakantie gaan vervolgens gepaard met slecht slapen, verhoogde bloeddruk, een slecht humeur, hoofdpijn en een ontregelde maag. Dit effect is te vergelijken met een auto die constant in de vijfde versnelling rijdt en opeens moet wisselen naar de eerste versnelling.
Leidt vakantie dan wel tot het gewenste effect?
Desondanks laten studies zien dat de werkprestatie en mentale flexibiliteit hoger zijn na het nemen van een vakantie. Bovendien pakt het ziekteverzuim lager uit. Samenvattend is er dus voldoende bewijs dat vakanties de gezondheid en het welzijn bevorderen en een positief effect hebben op het arbeidsrendement.
Overigens is het wél effectiever om regelmatig korte vakanties op te nemen dan één keer per jaar een lange vakantie. Frequente ontspanning of controle over de dagelijkse activiteiten blijken het gevoel van welzijn vele malen positiever te beïnvloeden dan incidenteel vakantieplezier.
Om je vakanties optimaal te benutten, volgt hieronder een aantal tips:
- Organiseer een soepele start van je vakantie
- Probeer bewust afstand te nemen van alledaagse beslommeringen
- Geniet van je autonomie en activiteiten gedurende je vakantie
- Voorkom dat je tijdens je vakantie in een exotisch oord obsessief werkmails zit te lezen op je telefoon
- Maak duidelijke afspraken over je bereikbaarheid (vooral met jezelf)
- Organiseer het zo dat je bij terugkomst rustig kunt opstarten
Een wijze les tot besluit
Belangrijkste is misschien wel dat je je leven in zijn totaliteit weet te waarderen; werk en privé. Een permanente vakantie is namelijk ook geen goed idee, zoals George Bernard Shaw al aangaf: ‘Een eeuwige vakantie is een goede werkdefinitie van de hel’.
Inspiratiebronnen:
Oorspronkelijk artikel: ‘The psychological benefits of going on holiday’.
Effects of vacation from work on health and well-being: Lots of fun, quickly gone.’ De Bloom, J., Geurts, S., Taris, T., Sonnentag, S., de Weerth, C., & Kompier, M. (2010). Work & Stress, 24(2), 196-216.
Are Vacations Good for Your Health? The 9-Year Mortality Experience After the Multiple Risk Factor Intervention Trial. Gump, B. & Matthews, K. (2000). Psychosomatic Medicine, 62(5), 608-612.
Pre-Vacation Time: Blessing or Burden? Nawijn, J., De Bloom, J., & Geurts, S. (2013). Leisure Sciences, 35(1), 33-44.
