Samen sterk: de sleutel tot effectieve teams
Hoe bouw en ontwikkel je high-performance teams? [longread]
Organisaties moeten sneller schakelen dan ooit. Samenwerking en wendbaarheid zijn dan ook geen luxe, maar absolute noodzaak. Teams spelen hierin een cruciale rol. Zij vormen de ruggengraat van toekomstbestendige organisaties en bieden de flexibiliteit om duurzame groei te stimuleren.
Maar hoe bouw en ontwikkel je teams die deze wendbaarheid daadwerkelijk waarborgen? In deze longread hebben we onze psychologische expertise gecombineerd met inzichten uit toonaangevend onderzoek en jarenlange praktijkervaring. Vragen? Neem gerust contact met ons op.
Waarom zijn teams nu cruciaal?
Het zijn complexe tijden. Organisaties staan voor ongekende uitdagingen en moeten wendbaarder zijn dan ooit. De traditionele hiërarchische structuren schieten te kort in een wereld die wordt gekenmerkt door globale machtsveranderingen, complexiteit en snelle marktontwikkelingen. Samenwerking in diverse en effectieve teams is niet langer optioneel – het is essentieel.
- Teams vergroten veerkracht en aanpassingsvermogen
Door kennis en ervaring te bundelen, creëren organisaties de snelheid en slagkracht die nodig is om succesvol te zijn. Teams bieden stabiliteit en passen zich aan onverwachte veranderingen aan. Hierdoor schakelen organisaties sneller en blijven ze flexibel.
- Teams creëren verbondenheid en purpose
Teams creëren een gevoel van belonging, essentieel voor focus en motivatie. Wat in een snel veranderende omgeving – die voor onrust en angst kan zorgen – richting en veiligheid biedt.
- Werken in teams stimuleert persoonlijke groei
Teams zijn niet alleen goed voor de effectiviteit, maar ook voor persoonlijke groei. Ze bieden een veilige omgeving waarin men wordt uitgedaagd om talent te benutten, verantwoordelijkheid te nemen en samen te werken aan doelen.
- Diversiteit in teams drijft innovatie
Verschillende perspectieven en vaardigheden leiden tot scherpere analyses en betere beslissingen. Diversiteit geeft organisaties de mogelijkheid niet alleen reactief te reageren op veranderingen, maar deze proactief voor te blijven.
Zo creëer je effectieve teams
Organisaties die het potentieel van hun teams volledig benutten, hebben een beslissende voorsprong. Helaas blijkt de staat van de meeste teams niet optimaal.
Effectieve teams ontstaan dan ook niet toevallig: ze moeten zorgvuldig worden ontworpen en goed worden begeleid. Diepgaand inzicht in jezelf, je teamleden, de leidinggevende en de organisatie geeft hiervoor de juiste handvatten. We nemen een raket als metafoor voor dit proces.
Onderzoek toont aan dat slechts een klein percentage van teams hoogpresterend is. Zo stelt Wageman et al. (2008) dat maar 10% tot 20% van de teams effectief functioneert en volgens Lencioni (2002) functioneert 80% van teams suboptimaal door gebrek aan vertrouwen, onvoldoende betrokkenheid en onduidelijke verantwoordelijkheden.
Het ontwerp
Een effectief team start met:
- Juiste mensen op de juiste plek
- Duidelijke en uitdagende doelen
- Een ondersteunende context
- Gedeeld eigenaarschap
De lancering
Na het ontwerp komt de lancering, die 30% van het succes bepaalt. Dit is de fase waarin het team aan de slag gaat, begint samen te werken en de eerste uitdagingen aanpakt. De fundering die in het ontwerpproces is gelegd, wordt hier in de praktijk gebracht. Zorgvuldige begeleiding – denk aan coaching, teamsessies en team-analyses – zorgt ervoor dat het team op koers blijft en eventuele problemen vroegtijdig worden opgelost.
De dagelijkse vlucht
De laatste 10% van het teamsucces komt uit de dagelijkse werkprocessen – de vlucht van de raket. Als het team goed is ontworpen en gelanceerd, verloopt het dagelijkse functioneren grotendeels vanzelf. In deze fase draait het om probleemoplossing, het inspelen op nieuwe uitdagingen en het behalen van resultaten. Hoewel deze fase minder invloedrijk is, vormt zij wel de zichtbare beloning voor de zorgvuldige voorbereiding en begeleiding.
De drie essentiële pijlers
Effectieve teams beginnen dus bij een solide ontwerp. Vervolgens draait het om slimme begeleiding en voortdurende ontwikkeling. Op basis van onderzoek, jarenlange ervaring met teamontwikkeling en eigen data, wéét LTP wat teams nodig hebben om te excelleren. Drie pijlers vormen hierbij de kern: vertrouwen, psychologische veiligheid en (persoonlijk) leiderschap.
Het belang van vertrouwen wordt goed duidelijk in Lencioni’s piramidemodel voor een goed (of juist slecht) functionerend team. Dit model beschrijft vijf fases die een team doorloopt om optimaal te kunnen functioneren, met vertrouwen als eerste fase, de basis. Deze fases volgen elkaar meestal op, maar zijn geen vast proces. De dynamiek binnen een team is voortdurend in beweging, waardoor vertrouwen op elk moment opnieuw versterkt of hersteld moet worden. Het vergt tijd en bewuste aandacht – denk aan coaching en teamsessies, om een duurzame en effectieve samenwerking te bouwen.
Een voorbeeld:
Wanneer de onderlinge vertrouwensbasis (fase 1) zwak is, is het onrealistisch te verwachten dat teamleden volledige verantwoordelijkheid nemen (fase 4). Ook heeft een feedbacktraining (fase 2) weinig zin als het vertrouwen (fase 1) niet goed verankerd is. De intenties zijn dan vaak van korte duur. Om ervoor te zorgen dat afspraken nagekomen worden (fase 3), moet er eerst een sterke vertrouwensbasis zijn (fase 1), en moet iedereen zich vrij voelen om zich uit te spreken (fase 2).
Bij psychologische veiligheid denken we snel aan aardig zijn, aan harmonie. Dat is echter niet per se waar het om draait. Amy Edmondson definieerde in 1999 psychologische veiligheid als volgt: “de overtuiging dat de werkomgeving veilig genoeg is om een interpersoonlijk risico te nemen”. Teamleden moeten zich dus vrij voelen om risico’s te kunnen nemen zonder angst voor negatieve gevolgen. Uit onderzoek blijkt dat teams die psychologische veiligheid hoog in het vaandel hebben, niet alleen meer betrokken zijn, maar ook sneller van elkaar leren, inclusiever zijn en betere resultaten behalen.
Meer weten?
Beluister of bekijk hier onze ontbijtsessie over psychologische veiligheid, leiderschap en toxic gedrag terug, gegeven door Karst Bongers (Partner TENEA Executive Services) en Marian de Joode (Business Lead Strategy LTP)
Zelforganiserende teams worden steeds gebruikelijker. Gedeeld leiderschap, waarbij meerdere teamleden leiderschapsrollen op zich nemen en men gezamenlijk verantwoordelijkheid draagt, versterkt de cohesie en betrokkenheid en heeft een significante impact op de teamprestaties (Lorinkova & Bartol, 2021; Pearce & Sims, 2002). De rol van een (informele) leider blijft echter essentieel. Iemand die bijstuurt, focus aanbrengt, samenwerking versterkt en talenten binnen het team optimaal benut.
Effectief leiderschap
Een effectieve leider creëert een omgeving waarin medewerkers zich veilig voelen en van zich durven laten horen. Dit gevoel motiveert teamleden om risico’s te nemen en open te communiceren, wat leidt tot meer innovatie en betere prestaties (Frazier et al. 2017). Feedback speelt hierin een centrale rol: zowel voor de ontwikkeling van de leidinggevende als voor het team. Het als leider actief vragen om feedback, helpt onzekerheid te verminderen, inspireert teamleden om zelf ook open te staan voor feedback en verhoogt de samenwerking en het onderlinge vertrouwen in het team (Anseel et al. 2015).
Vertrouwen, psychologische veiligheid en (persoonlijk) leiderschap hebben alles met elkaar te maken. Wanneer een leider of organisatie geen veilige ruimte biedt voor open communicatie, kan ongewenst gedrag ongestoord escaleren. Daarentegen leidt het versterken van psychologische veiligheid tot meer betrokkenheid, betere prestaties, en een cultuur van groei en vertrouwen binnen het team. Een leider die hierop focust, zorgt voor een veerkrachtig team dat succesvol functioneert (Newman, Donohue, & Eva, 2017).
Teamontwikkeling in elke fase
Elke teamfase brengt weer andere doelen en uitdagingen met zich mee en vraagt daarom ook om andere inzichten en interventies. Waar startende teams elkaar nog moeten leren kennen en rolverdeling centraal staat, draait het bij teams die al jaren bestaan om het herkennen van dynamieken en verbeteren van de samenwerking. Teamontwikkeling is in elke fase belangrijk, maar de invulling ervan verschilt.
LTP combineert wetenschappelijk onderzoek en jarenlange praktijkervaring in op maat gemaakte teamaanpakken, aangepast aan de fase waarin een team zich bevindt. Centraal staan de eerder besproken drie essentiële pijlers en psychologische people data. Want deze data zijn – vergelijkbaar met de krachtige versneller in een raket – de krachtige versneller voor teamontwikkeling, in welke fase dan ook.
Vorming van een nieuw team
Dit kan betekenen: een geheel nieuw team, maar ook het aanvullen van een bestaand team of bijvoorbeeld een volledige herverdeling van rollen binnen een team. Zelfs teams die al jaren bestaan, kunnen deze fase opnieuw ingaan door bijvoorbeeld een strategieverandering.
De juiste mensen op de juiste plek
Dat is in deze fase cruciaal. Psychologische People Data zijn hierbij niet optioneel, maar essentieel voor een duurzame keuze. Individuele scans en data dashboards bieden inzicht in de vaardigheden van (potentiële) teamleden én hun match met de huidige of gewenste bedrijfscultuur. Daarnaast identificeren onze analyses direct samenwerkingsrisico’s: welke teamcombinaties versterken elkaar, waar ligt potentieel conflict?
Versterken van een bestaand team
Na teamvorming is teamversterking de volgende cruciale stap. In deze fase spelen teamdynamieken een doorslaggevende rol. LTP hanteert hierbij een gestructureerde aanpak die start met persoonlijke reflectie (wie ben ik?), overgaat naar inzicht in anderen (wie ben jij?) en uiteindelijk focust op het team als geheel (wie zijn wij?). Want zelfs een team vol talent kan in deze fase stagneren als onderliggende teamdynamieken niet goed begrepen en gemanaged worden.
Inzicht in dynamieken
In teaminteracties schuilen risico’s zoals groepsdruk en kokervisie, natuurlijke mechanismen die kunnen leiden tot suboptimale prestaties en niet-integer gedrag. In deze fase wil je deze teamdynamieken daarom boven water krijgen. Dit kan goed middels data-analyses, bij LTP teruggekoppeld in het unieke Culture Insights Dashboard. Dit interactieve dashboard maakt op visueel aantrekkelijke wijze de interactie tussen individu, leidinggevende en team duidelijk.
Het verkregen datagedreven beeld van de onderliggende teamkrachten is de perfecte input voor (individuele) coaching en teamsessies. Zo worden gezamenlijke doelen gesteld en blijft een team op koers.
Aanpakken van teamgedoe - doorbreken van negatieve dynamieken
Gedoe komt er toch
Sterke teamdynamieken vereisen bewuste sturing en aandacht, maar één ding is zeker: gedoe komt er toch. Dat hoort er nu eenmaal bij. Zoals eerder beschreven, blijkt zelfs dat het overgrote deel van teams niet optimaal functioneert. Volgens Karin Derksen leidt dit tot een gemiddeld rendementsverlies van 25% ten opzichte van wat individuen afzonderlijk zouden kunnen bereiken. Naarmate teams groter worden, neemt ook het aantal interacties toe en wordt samenwerking complexer. Het is dan ook geen verrassing dat er ‘gedoe’ ontstaat.Een kritische blik
In deze fase is het noodzakelijk om een stap terug te nemen. Het team zal wederom kritisch moeten kijken naar de verschillende persoonlijkheden en teamrollen, met een specifieke focus op de (negatieve) groepsdynamieken. ‘Druk’ speelt in deze ontwikkelfase een belangrijke factor, want iedereen reageert anders onder druk. Gedrag dat onder normale omstandigheden effectief is, kan onder druk ineens disfunctioneel uitpakken. In het LTP Culture Insights Dashboard wordt daarom op interactieve wijze helder gemaakt hoe dit zich in een team uit.Symptomen van een team met gedoe:
- Genomen besluiten worden regelmatig ter discussie gesteld.
- Teamleden hebben geen eenduidige visie op de doelen van het team.
- Er is onduidelijkheid over de verschillende rollen binnen het team.
- Teamleden voelen zich ondergewaardeerd.
- Er is weinig onderling vertrouwen.
- Er is irritatie en er zijn regelmatig misverstanden.
- Men praat over elkaar en niet met elkaar, de sfeer verslechtert steeds meer.
Tot slot is het bij teamgedoe essentieel dat iedereen de eigen rol erkent. Zowel teamleden als de leidinggevende dragen verantwoordelijkheid om de balans te herstellen. Dit versterkt weer de samenwerking en het vertrouwen in elkaar.
Aanpakken van teamgedoe - doorbreken van negatieve dynamieken
Gedoe komt er toch
Sterke teamdynamieken vereisen bewuste sturing en aandacht, maar één ding is zeker: gedoe komt er toch. Dat hoort er nu eenmaal bij. Zoals eerder beschreven, blijkt zelfs dat het overgrote deel van teams niet optimaal functioneert. Volgens Karin Derksen leidt dit tot een gemiddeld rendementsverlies van 25% ten opzichte van wat individuen afzonderlijk zouden kunnen bereiken. Naarmate teams groter worden, neemt ook het aantal interacties toe en wordt samenwerking complexer. Het is dan ook geen verrassing dat er ‘gedoe’ ontstaat.
Een kritische blik
In deze fase is het noodzakelijk om een stap terug te nemen. Het team zal wederom kritisch moeten kijken naar de verschillende persoonlijkheden en teamrollen, met een specifieke focus op de (negatieve) groepsdynamieken. ‘Druk’ speelt in deze ontwikkelfase een belangrijke factor, want iedereen reageert anders onder druk. Gedrag dat onder normale omstandigheden effectief is, kan onder druk ineens disfunctioneel uitpakken. In het LTP Culture Insights Dashboard wordt daarom op interactieve wijze helder gemaakt hoe dit zich in een team uit.
Symptomen van een team met gedoe:
- Genomen besluiten worden regelmatig ter discussie gesteld.
- Teamleden hebben geen eenduidige visie op de doelen van het team.
- Er is onduidelijkheid over de verschillende rollen binnen het team.
Teamleden voelen zich ondergewaardeerd. - Er is weinig onderling vertrouwen.
- Er is irritatie en er zijn regelmatig misverstanden.
- Men praat over elkaar en niet met elkaar, de sfeer verslechtert steeds meer.
Tot slot is het bij teamgedoe essentieel dat iedereen de eigen rol erkent. Zowel teamleden als de leidinggevende dragen verantwoordelijkheid om de balans te herstellen. Dit versterkt weer de samenwerking en het vertrouwen in elkaar.
Het belang van Psychologische People Data
Het moge duidelijk zijn: in onze visie zijn psychologische inzichten geen hulpmiddel, maar de basis voor duurzame groei. Zij bieden dé sleutel tot een effectieve, onderbouwde aanpak voor teamsamenstelling en -ontwikkeling.
Psychologische people data geven inzicht in gedrag en cultuur en onthullen verborgen patronen. Ze leveren waardevolle inzichten op over uiteenlopende thema’s en de drie eerder beschreven essentiële pijlers voor teameffectiviteit én ze kunnen worden verrijkt met andere organisatiedata zoals in- en uitstroom.
-
VERSNELLING
Met behulp van psychologische data krijgt een team de nodige versnelling om met minder inspanning betere resultaten te behalen. Concrete inzichten geven managers de handvatten om snel en effectief beslissingen te maken over individuele prestaties en teamprestaties.
-
VERDIEPING
Ook zorgen psychologische data voor verdieping door beter begrip van groepsdynamieken en persoonlijke ontwikkeling. Teruggekoppeld in individuele rapportages met interpretaties en ontwikkeladviezen of gebundeld in overzichtelijke dashboards met teamanalyses op competentieniveau. Verdieping is cruciaal voor duurzame groei en veerkracht.
-
TEAMSESSIES
LTP combineert deze psychologische data met impactvolle teamsessies, begeleid door ervaren consultants, altijd in co-creatie met de klant. Deelnemers merken het verschil van deze unieke combinatie: mensgericht én datagedreven. Dat maakt de (team)ontwikkeling nog krachtiger en duurzaam effectief.
Voor elke teamfase biedt LTP een passende teamaanpak, afgestemd op de specifieke doelen en uitdagingen die de teamfase in kwestie met zich meebrengt. Individueel inzicht en een teamanalyse vormen altijd de basis, maar afhankelijk van het vraagstuk en de teamfase verandert de aanpak.
Onze vijf beloftes
Aandacht voor team én individu
Om teams echt in beweging te krijgen, stimuleren we ook individuele ontwikkeling. Persoonlijke scans en tools versterken de teamsessies.
Datagedreven ontwikkeling
Unieke inzichten middels data-analyses & dashboards die het ontwikkelproces versnellen en verdiepen.
Deskundige psychologen
Ervaren psychologen die werken in het 'hier-en-nu' en voorbij symptomen kijken. Scherpe interventies om patronen te doorbreken en duurzame gedragsverandering te realiseren.
Multidisciplinaire aanpak
Wij combineren theorie, data, inzicht en praktijk. Een multidisciplinaire aanpak - geïnspireerd door wetenschap, kunst en sport - voor échte verandering in teams.
De kracht van metaforen
Metaforen uit andere high-performance omgevingen (zoals topsport of sterrenkeuken) inspireren en prikkelen (Cameron en Maslen, 2010). De frisse invalshoek en het gebruik van vocabulaire nét buiten de eigen context, voorkomt dat teams te sterk in de eigen inhoud blijven hangen. Wij stimuleren teams daarom met een zelfgekozen passende metafoor te werken.
Meer weten?
LTP is het oudste Psychologisch Adviesbureau van Nederland en blijft vooroplopen. Met onze inzichten en adviezen laten wij medewerkers teams en organisaties optimaal presteren. Onze high-end assessments zijn hierbij onmisbaar.
