Veerkrachtig blijven onder druk: wat kunnen we leren van crisisfunctionarissen?

veerkrachtig blijven onder druk

De stikstofcrisis, wooncrisis, krapte op de arbeidsmarkt, energiecrisis, klimaatverandering… we worden geconfronteerd met de ene crisis na de andere. Steeds weer in een andere vorm en nieuwe risico’s en vaak ook zorgen met zich meebrengend: op privé gebied, maar ook voor de werknemer en werkgever. In die zin zijn wij allemaal ‘amateur’ crisisfunctionarissen geworden, waarbij wij ons moeten aanpassen aan steeds veranderende omstandigheden om effectief te blijven. Onzekerheid, stress en spanning liggen op de loer omdat verandering niet altijd vanzelf gaat.

Maar hoe doen échte crisisfunctionarissen dit dan? Wat brengen zij mee waardoor zij in staat zijn om onder druk en onzekere omstandigheden juist te floreren? Binnen LTP werken wij al jaren voor onder andere Defensie, de nationale politie en diverse Veiligheidsregio’s: beroepsgroepen waarin men goed bestand moet zijn tegen (kortstondige of langdurige) druk. Wat kunnen wij leren van deze professionele crisisfunctionarissen? En wat kunnen wij hiervan toepassen in ons eigen leven?

Crisis op crisis

We gaan nu al even van de ene mondiale crisis naar de andere en de verwachting is dat deze crises blijven komen. Zeker gezien onze (economische) afhankelijkheden waardoor een crisis direct effecten en gevolgen heeft voor iedereen op diverse vlakken. Wie blijven er vervolgens overeind staan, energievol en positief? En wie raken er door die omstandigheden juist eerder in een negatieve spiraal met energieverlies, uitval of verzuim tot gevolg? Iemands mate van veranderkracht speelt hierbij een belangrijke rol.

Veranderkracht: de motor van succesvolle organisaties

Binnen LTP meten wij in onze assessments al jaren de mate van veranderkracht (VQ): een optelsom van vier verschillende factoren om te bepalen of iemand goed in staat is om zich aan te passen aan de enige constante die we kennen, te weten: verandering! Want in deze nieuwe werkwereld waarin veranderingen elkaar constant opvolgen, wordt de mate van veranderkracht binnen de workforce steeds bepalender voor het succes van organisaties.

Wij kijken daarbij naar (1) Groeimindset, (2) Energie, (3) Zelfmanagement en (4) Veerkracht.

  1. Groeimindset: geloven dat het nuttig, mogelijk en plezierig is om je te ontwikkelen.
  2. Energie: nieuwgierig en speels zijn. Met energie aan iets nieuws beginnen.
  3. Zelfmanagement: gericht op het verbeteren van je prestaties. Reacties en inzichten van anderen benutten om je te ontwikkelen.
  4. Veerkracht: tegen een stootje kunnen. De draad weer oppakken na tegenslag.

E-book veranderkracht

Meer lezen over veranderkracht? Open onze dossierpagina en download het gratis e-book

Veerkracht onder druk

In tijden van langdurige en onvoorspelbare crisis of druk, wordt met name het onderdeel ‘veerkracht’ extra op de proef gesteld. De pandemie is hier een goed voorbeeld van: veranderingen zijn groot, duren lang én vinden overal plaats: in je privé- en werkleven word je er constant mee geconfronteerd. Moedeloosheid, irritaties en polarisatie lijken daardoor een vogelvlucht te nemen in de maatschappij (denk aan het toenemende geweld tegen hulpverleners of bedreigingen richting andersdenkenden). Daarnaast is ook het ziekteverzuim van de beroepsbevolking in Nederland nog nooit zo hoog geweest met in de top 5 van oorzaken: psychische klachten, overspannenheid en burn-out.

Het ziekteverzuim neemt toe. Bron: CBS

Wie kan de emmer effectief leeg laten lopen?

Als deze veerkracht door langdurige of heftige crises onder druk staat, loopt de emmer steeds verder vol: met angstgevoelens, een overload aan (des)informatie, een gevoel van controleverlies, ongezonde werk-privébalans etc. De grens is op een gegeven moment bereikt en dan is de vraag: wie kan deze emmer effectief laten leeglopen, weer ‘unloaden’ van de stress? Wie kan tot rust en mentale en emotionele ruimte komen? Wie kan er kortom onder en na (constante) druk effectief blijven functioneren – ook op langere termijn? Hiervoor is het interessant om te kijken naar de crisisfunctionarissen in de praktijk.

Veerkrachtig blijven onder druk: eigenschappen & hulpbronnen

Vanuit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mensen met onderstaande eigenschappen en externe hulpbronnen, de grootste kans hebben om veerkrachtig te blijven onder druk. Dit gaat dan bijvoorbeeld om de militair die na een uitzending in vijandelijk gebied het minst last heeft van de belastende omstandigheden waarin die zich (maanden) heeft begeven. Of de brandweerfunctionaris die jarenlang leed heeft aanschouwd en zich niet emotioneel hoeft af te schermen om het effectief te kunnen verwerken. 

Interne hulpbronnen

Externe hulpbronnen

De combinatie: intern en extern

Belangrijk is dat het aan de ene kant interne eigenschappen en competenties zijn, maar dat externe hulpbronnen ook een belangrijke rol spelen. Want je kan inzicht en vertrouwen in je eigen kunnen (en onkunde) hebben, maar als vervolgens binnen het team geen vertrouwen naar elkaar is, gaat dit het positieve effect tegen. De externe hulpbronnen zorgen ervoor dat men zich geborgen, gezien en gehoord voelt. Binnen LTP meten wij voor de selectie van professionele crisisfunctionarissen bovenstaande interne hulpbronnen en vragen wij óók naar de externe hulpbronnen in onze interviews. Het hele pakket is belangrijk en vrij veelomvattend.

Deze interne en externe factoren zijn ook voor ons als ‘amateur’ crisisfunctionarissen interessant en dragen eraan bij dat je de emmer op tijd kan legen zodat deze niet overloopt. Professionals zijn hierin ook adaptief: hoe meer stress er is, hoe meer de emmer wordt geleegd. Elke keer weer opnieuw om zo positief en mentaal & emotioneel stabiel te blijven.

Wat kunnen we verder leren van de crisisfunctionarissen?

Vanuit wetenschappelijk onderzoek zijn er dus interne en externe hulpbronnen aangewezen, die de kans om veerkrachtig te blijven onder druk vergroten. Wat kunnen we nog meer leren van crisisfunctionarissen en direct toepassen in ons eigen leven? 

Terug naar nul
Effectieve crisisfunctionarissen hebben geleerd om tijdens en na de inzet of crisis weer naar ‘nul’ te gaan. Door niet in een doemverhaal te geloven of in een aanname te blijven hangen, wordt de crisis met ‘afstand’ bekeken en zoekt men (in crisisteams) steeds naar de beste aanpak voor nu, gezien de nieuwe feiten die er zijn.

(Im)perfectie
Crisisfunctionarissen weten daarbij ook dat een perfecte inzet niet bestaat en dat er per definitie leerpunten zijn – in de taakuitvoering en in de menselijke factor. Wanneer je die leerpunten proactief erkent en incorporeert tijdens de crisis, blijf je de crisis eerder de baas en val je niet (reactief) van het een in het ander als een speelbal van de omstandigheden. 

Door optimistisch te blijven en te vertrouwen op zichzelf, zorgt de crisisfunctionaris voor stabiliteit in het eigen systeem ondanks de storm die buiten woedt.  

Kortom...

Het zijn de mensen die een crisis zien als een kans voor persoonlijke ontwikkeling die een effectieve mate van veerkracht ontwikkelen en in een positieve mindset kunnen blijven.

Hierbij zijn er een aantal eigenschappen en externe hulpbronnen die ervoor zorgen dat men een grotere kans heeft om veerkrachtig te blijven onder druk en op tijd de denkbeeldige emmer kan legen. Over het algemeen zijn dit mensen die goed kunnen schakelen tussen copings-mechanismes, positief zijn ingesteld en reflectief zijn. Daarnaast speelt een stabiele en fijne thuis- en werksituatie ook een belangrijke rol.  

De mensen die een crisis ook echt gebruiken om zichzelf beter te leren kennen en de mogelijkheden die de crisis hiervoor geeft optimaal benutten, zijn ook de mensen die zelfs nog sterker uit de crisis komen. Een crisis kan namelijk de minder effectieve gedragspatronen die je hebt ontwikkeld goed zichtbaar en voelbaar maken. Tegelijkertijd biedt het dus ook de kans om hiermee aan de slag te gaan. Denk aan de persoon die nu toch écht emoties moet durven tonen (in plaats van opkroppen) en daardoor de kracht ervaart van het delen van deze emoties. Of de persoon die nu daadwerkelijk leert om ‘los te laten’ omdat die inziet dat alsmaar piekeren en klagen de situatie niet gaat veranderen en heel veel energie kost.

Meer weten? Verder lezen?

Met specialistische assessments en ervaren psychologen adviseren wij organisaties bij uiteenlopende HR-vraagstukken gerelateerd aan veiligheid, om zo risico’s te minimaliseren, werksucces te vergroten en de veiligheidscultuur te versterken. Hier lees je daar meer over. 

Heb je voor nu een vraag? Neem dan gerust contact op met Ruben Simons, hij helpt je graag verder. 

Ruben Simons
Ruben Simons
Ruben is senior consultant bij LTP Safety Services. Met zijn jarenlange ervaring als leidinggevende en adviseur in de (semi) publieke sector is hij zeer bekend met de dynamiek die speelt in en rondom de publieke ruimte. Daarnaast houdt hij zich bezig met de verdere ontwikkeling van de kwaliteit en betrouwbaarheid van de scans en opleidingsprogramma’s.

Offerte Team & Organisatie

Waar mogen wij het voorbeeldrapport naar toe sturen?