Volgens de deskundigen heeft Trump gewonnen omdat hij de blanke, laagopgeleide kiezer wist te mobiliseren. Zorgvuldig heeft hij in korte tijd een ‘beweging’ weten op te bouwen. Niet ondersteund door internet en Big data, zoals de Democraten, maar via social media en met behulp van zijn TV-persoonlijkheid.
Emotie boven ratio
Als Trump zegt dat de misdaadcijfers nog nooit zo hoog zijn geweest, dan nemen zijn aanhangers dat simpelweg aan. Als Trump zegt dat het slecht gaat met de economie en dat dat de schuld is van het establishment, dan ís dat zo. Feiten en artikelen om deze leugens te weerleggen, helpen dan niet meer. Het gaat niet om de ratio, maar om de emotie. Social media doen de rest: deze past zich immers aan de gebruiker aan. Je krijgt steeds meer van hetzelfde nieuws. Social media nieuws wordt bovendien nooit op waarheid gecontroleerd. Nee, het wórdt de waarheid. Trump begreep dat.
Psychologische aspecten
Aanhangers van Trump werden gezien als ‘onwetenden’. Ze waren onvoldoende en verkeerd geïnformeerd. Maar het werkte. Trump kon alles zeggen. Hij werd onschendbaar. Welke psychologische principes liggen hieraan ten grondslag?
- Het Dunning-Kruger effect
Het gegeven dat de ‘onwetende’ kiezer zich niet bewust is van het feit dat hij/zij niet goed is geïnformeerd, heet in de psychologie het Dunning-Kruger effect. Dunning heeft aangetoond dat mensen die de kennis missen op een bepaald gebied, vaak niet in staat zijn om te begrijpen dat ze die kennis niet hebben. De kennis en intelligentie die nodig zijn om ergens goed in te zijn, zijn dezelfde kwaliteiten die nodig zijn om te erkennen dat je er inderdaad niet goed in bent (Sic!).
- Locus of control
In dit kader is ook het psychologische principe van ‘locus of control’ interessant: de mate waarin je controle hebt of ervaart over je eigen situatie en over je lot. Kiezers die het gevoel hebben controle over hun leven te hebben, hebben ook een positieve mening over bijvoorbeeld globalisering, digitalisering en immigranten. Dit in tegenstelling tot mensen die een laag gevoel van persoonlijke ‘locus of control’ hebben. Als je het gevoel hebt dat je geen controle hebt, dan is dat bedreigend. Trump voelde deze groep haarfijn aan.
- Externe attributie
Het gebrek aan ‘locus of control’ brengt een gevoel van angst en onzekerheid. Dingen veranderen en kosten jou je baan. Je kunt er niet op reageren en het niet beinvloeden. Dat is beangstigend. Trump wist deze angstgevoelens te mobiliseren. Hij gaf hen het gevoel dat het niet aan hen lag. Externe attributie: het was allemaal de schuld van het establishment. Zo schiep hij ook nog eens een gezamenlijke vijand.
Het succes van Trump wordt in de nabeschouwingen verklaard door de verslaving in de US aan reality TV, social media en de behoefte aan entertainment. Waar Trump is, gebeurt iets! Het wordt een happening. Het maakt niet uit wat’ie eigenlijk zegt, Trump is amusement. De mensen worden onderhouden. Ze zien het als hun waarheid. Zeker de laagopgeleiden (zie hierboven) voelen zich tot Trump aangetrokken. Zij zijn het zat. Trump begrijpt dat en weet ze aan te spreken, te raken.
Maar er is uiteraard meer
Ook andere dan laagopgeleide, blanke groepen hebben op hem gestemd. Heel veel zelfs. Waaronder ook hoogopgeleiden en minderheden. In hun ogen is Trump een rebel met durf die wellicht chaos in het systeem kan aanbrengen. Hun stem is een symbolische stem tegen het politieke systeem en het establishment.
De Trump Case: psychologielessen
Ook hogeropgeleiden zijn of worden ‘emotioneel slachtoffer’ van de globalisering en digitalisering en immigratie. De kranten staan er vol van. De Trump Case bevat dus interessante psychologielessen voor politici die vooral in termen van feiten en ratio willen en kunnen praten…
Als hogeropgeleiden een externe ‘locus of control ervaren’ (Ik ben slachtoffer. Ik heb mijn toekomst niet meer in de hand.) ontstaat er ruimte voor een gezamenlijke vijand en voor een omgekeerd Dunning-Kruger effect: kiezers die het kúnnen begrijpen, maar niet meer wíllen.