Psychologie: Rutte kan Trump helpen

Meer dan 14.000 psychiaters en psychologen stemden in met een “diagnose op afstand”: Trump is geestesziek. Volgens de initiatiefnemer John Gartner leidt hij aan een vorm van kwaadaardig narcisme (bron: Psychology Today). Interessant gegeven: Gartner heeft Trump nooit onderzocht, hem nooit gesproken.

Het is aantrekkelijk voor psychiaters en psychologen: op basis van louter openbaar gedrag een beeld vormen van de persoonlijkheid van een politicus. In Nederland zien we bijvoorbeeld psychiater Bram Bakker dit ook regelmatig doen. Kan dat wel, zonder de persoon in kwestie echt gesproken en onderzocht te hebben?

Abnormaal gedrag meten

John Gartner ‘scoorde’ Trump volgens de criteria van de DSM, het diagnostisch handboek met psychiatrische aandoeningen. Echter, de DSM meet abnormaal gedrag. Daarnaast vereist de diagnose persoonlijkheidsstoornis de aanwezigheid van “klinisch significante lijdensdruk”. Persoonlijke lijdensdruk, bij Trump?

Win-loose

Trump is een zakenman. Hij doet alles met één doel in gedachten: winnen. Of beter: win-loose. Het doel heiligt voor hem de middelen. Hij schept verwarring, verdraait feiten, speelt een spel en laat zich niet in zijn kaarten kijken. Er is bij hem (nog) geen sprake van ‘lijdensdruk’. Er is nog geen bewijs van abnormaal gedrag, van een persoonlijkheidsstoornis. Het kan ook juist een bewuste tactiek van hem zijn. De toekomst zal het uitwijzen.

Normaal gedrag meten

Arbeids- en organisatiepsychologen zijn meer geïnteresseerd in ‘normaal gedrag’. Zij zetten onder andere een Big Five vragenlijst in om de persoonlijkheid van een leider in kaart te brengen. Een Big Five vragenlijst meet 5 cultuurvrije persoonlijkheidsfactoren: openstaan voor ervaringen, consciëntieusheid, extraversie, vriendelijkheid en emotionele stabiliteit.

De HEXACO

Een vernieuwde versie van de Big Five is de HEXACO (oa De Vries, Vrije Universiteit). Deze meet ook de schaal eerlijkheid-nederigheid. Inmiddels wint de HEXACO veel terrein, met name dankzij deze laatste schaal die verbonden is met anti-sociaal, niet-integer gedrag. In recent Amerikaans onderzoek naar publieke persoonlijkheid (Elsevier Ltd, 2016) werd ook Trump gescoord op de schalen van de HEXACO. Resultaat: Trump scoorde erg laag op Emotionele stabiliteit en extreem laag op Eerlijkheid-Nederigheid en Vriendelijkheid.

Persoonlijkheid onder druk

Onder grote druk zien we vaak de keerzijde van iemands persoonlijkheid. Een leider die op de Big Five laag scoort op Emotionele stabiliteit, zal onder normale omstandigheden als zeer direct en open bekend staan. ‘Heeft het hart op de tong’, wordt dan wel eens gezegd. Onder zeer grote druk zien we echter de keerzijde hiervan: de leider schakelt dan van normaal naar abnormaal gedrag: borderline heet dat in DSM termen. Maar dat maakt deze leider nog niet tot een borderliner.

Dit geldt ook voor de DSM diagnose ‘Narcisme’. Dat wordt onder andere gevoed door een te veel aan zelfvertrouwen. Zelfvertrouwen kan doorslaan naar Narcisme, bijvoorbeeld door een gebrek aan zelfreflectie en oprechte feedback. Maar dat zelfvertrouwen is wel hard nodig om aan de top te komen. De scheidslijn kan dus heel dun zijn…

Conclusie

Openbaar gedrag (TV, YouTube en social media) van publieke figuren is steeds meer voorhanden. Daarnaast zijn er slimme algoritmes die de persoonlijkheid van leiders kunnen bepalen op basis van lijsten met te scoren gedragingen. Deze lijsten met gedragingen, zoals de HEXACO, kunnen door observatoren worden ingevuld. De uitkomst is de publieke persoonlijkheid. Feitelijk meten ze Reputatie en niet Identiteit: het gaat dan ook niet om wat Trump van zichzelf vindt, maar om wat wij van Trump vinden.

Advies van Mark Rutte

Kortom: het is mogelijk om Trump zijn publieke persoonlijkheid te meten. Echter, het gaat hierbij vooralsnog om “normaal gedrag”. Het feit dat Trump narcistische trekken heeft maakt hem nog niet tot een “kwaadaardige narcist”. Het is wel spannend om te zien, net als bij leiders in het bedrijfsleven, hoe in een context van toenemende druk hij met zijn neiging tot narcisme om zal gaan. De schaduwzijde van iemands persoonlijkheid ligt immers altijd op de loer… Het beste voor Trump is dus het advies van Rutte op te volgen: vooral “normaal” blijven doen.

Foto van Jan Kwint

Jan Kwint

Jan Kwint was CEO van LTP, maar heeft in 2021 een nieuwe loopbaanstap gemaakt. Hij laat interviews, blogs en artikelen achter die in vele gevallen nog steeds actueel en waardevol zijn.

Waar mogen wij het voorbeeldrapport naar toe sturen?