“Imagine that a robot has stolen your job and pushed you into a lower-wage occupation, if not out of the workforce altogether. Imagine that companies, choosing between keeping costly human workers or replacing them with less expensive software and machines, have made the most profitable decision. Imagine that you feel a little desparate…”
Dit citaat is afkomstig uit het artikel ‘Why free money could be the future of work’ uit Fortune. Hierin doet een aantal tech-bazen hun visie op de veranderende werkwereld uit de doeken. Wat verwachten zij waar het gaat om de verregaande consequenties door robotisering, artificial intelligence en machine learning?
De echte impact voor de toekomst is voor de meesten van ons nog niet echt te bevatten. De natuurlijke reactie is dan ook om te denken dat het allemaal wel mee zal vallen. We herinneren ons nog wel de introductie van e-mail, internet en plaatsonafhankelijk samenwerken. We zouden daardoor steeds minder uren hoeven werken. Maar tot nu toe blijkt het tegendeel het geval te zijn. We hebben het drukker dan ooit.
Banen verdwijnen
Nog even terug naar het artikel in Fortune: 47% van de banen in de VS zullen de komende decennia verdwijnen als gevolg van AI en automatisering (onderzoek University of Oxford). Werknemers die onder de 20 dollar per uur verdienen, hebben circa 83% kans om hun baan te verliezen door robotisering. Maar ook banen op hoger niveau staan op de tocht, nu de technologie steeds slimmer en slimmer wordt. Denk aan advocaten, accountants, artsen en consultants.
Het World Economic Forum laat in een grootschalig onderzoek (Future of Jobs) een vergelijkbare ontwikkeling zien.
Onder de armoedegrens
Er is er nog iets anders aan de hand met werk. James Livingston is historicus en beschrijft dit in een interview in Trouw met Marco Visscher, in het kader van zijn spraakmakende boek “No more work”. Waar we in het verleden via werk onze levensstandaard en die van onze kinderen steeds verder konden verbeteren, is die ontwikkeling gestagneerd.
James Livingston: “Banen zijn al een generatie lang aan het verdwijnen en komen niet meer terug. En met de resterende banen kunnen we nauwelijks meer rondkomen. Van alle Amerikanen met een baan leeft maar liefst een kwart onder de armoedegrens”. Dat betekent nogal wat. We hebben te maken met wezenlijk nieuwe problemen waar originele oplossingen voor nodig zijn. Zo heeft Bill Gates al gesuggereerd om bedrijven belasting te laten betalen voor de robots die ze inzetten.
Experimenteren met basisinkomens
De tech-bazen richten zich in het Fortune-artikel vooral op de consequenties voor bestaanszekerheid en pleiten voor een basisinkomen. Sam Altman, CEO bij Silicon Valley startup Y combinator, is bijvoorbeeld zelf een experiment gestart om 50 huishoudens in Oakland van een basisinkomen van 1500 dollar te voorzien. Wat heeft dit voor effect? Blijven mensen actief? Gaan ze zorgtaken op zich nemen? Of resulteert het in op de bank hangen en series kijken? En hoe erg is dat, als er straks toch geen werk meer is?
Het idee van een basisinkomen stamt al uit 1516, van Sir Thomas More (in Utopia). Inmiddels hebben verschillende initiatieven op dit vlak plaatsgevonden: in India, gesponsord door Unicef en Kenya. Maar ook in Canada, waar Pierre Trudeau (de vader van) in de 70’er jaren van de vorige eeuw het project Mincome heeft gerealiseerd. Hierbij kregen 1.000 families een gegarandeerd inkomen.
We verworden niet allemaal tot chips-etende bankzitters
Uit de pilots blijkt tot nu toe dat mensen niet stoppen met werken als ze een basisinkomen ontvangen. We verworden blijkbaar niet allemaal tot chips-etende bankzitters. Werk is meer dan alleen een bron van inkomsten. Het is waarschijnlijker dat de ruimte die vrijkomt door mensen wordt benut om zichzelf verder te ontwikkelen in hun unieke talenten en die voor de maatschappij in te zetten. Ook de tijd die er ontstaat om meer aandacht aan elkaar te geven, zou een hoop maatschappelijke problemen kunnen oplossen.
Ook in Nederland komt de discussie over een basisinkomen met regelmaat terug. Gemeentelijke initiatieven op dit vlak lijken door de overheid echter op dit moment niet met enthousiasme te worden omarmd.
Wie zijn we nog zonder werk?
Waarom werken we eigenlijk? Bestaanszekerheid is van oudsher een hoofdreden. Maar werk is in de laatste eeuwen veel meer voor ons geworden. Het bepaalt in grote mate onze identiteit. James Livingston benadrukt het heilige belang dat wij hechten aan werk: “Sinds de reformatie denken we dat werk verheffend is. Goed voor je karakter, discipline, eerlijkheid… noem maar op.” En: “Zodra we horen dat iemand geen werk heeft, vragen we ons onbewust af of zo iemand eigenlijk wel deugt…”
Bij het nadenken over het wegvallen van werk, worden we daarom ook geconfronteerd met een basale vraag: wat is belangrijk in ons leven? Welke plek neemt werk in als bepaler van onze identiteit, als gespreksonderwerp bij feestjes, om ons te ontwikkelen, om van waarde te zijn?
Grote thema’s dus die Livingston oproept. Wat blijft er van ons over zonder ons werk? Wat doen we als we niet meer de externe urgentie hebben om op te staan om naar ons werk te gaan? Wat staat daar tegenover? Wat betekent dit voor ons als mens, voor de samenleving? De vraag is ook wie het voortouw neemt om hierop te anticiperen. Is dat de overheid, zijn dat de tech-bazen, werkgevers, filosofen?
Wat nu
Ontwikkelingen in organisaties en in de maatschappij blijken soms heel anders uit te pakken dan voorzien, dus misschien lachen we over 10 jaar wel om deze voorspellingen. Bovendien is het idee van werk als luxe bezigheid eigenlijk best aantrekkelijk! Waarschijnlijk worden we er zelfs veel gelukkiger van. Een paar tips om vast aan het idee te wennen:
- Hoe groot is de kans dat jouw functie wordt overgenomen door een robot? Ontdek het op deze site. Tik jouw functie in of die van mensen van jouw afdeling of organisatie.
- Het is toch zomer. Neem de tijd voor een gedachtenexperiment over de invulling van jouw tijd in het dagelijkse leven. Bedenk wat je het belangrijkst vindt. En onderzoek dan of je dat vooral terug ziet in je werk, of ook daarbuiten. Stel dat je niet meer hoeft te werken, wat ga je dan morgen doen? En volgende maand? Wat zou je het meest missen? Wat is heerlijk om niet meer te hoeven doen?
- Versterk je veranderkracht. Vraag hier informatie aan over de VQ scan van LTP, of download het sliding book ‘Veranderkracht als motor’. Dit geeft je inzicht in hoeverre jij of jouw medewerkers in staat zijn om effectief met verandering om te gaan. Handig om voorbereid zijn op de spannende tijden die ons te wachten staan!
