Confucius en veranderkracht: beperk jezelf niet!

Professor Michael Puett doceert Chinese filosofie op Harvard. Niet het vak waarvan je zou denken dat het razend populair is. Toch is de grootste collegezaal in het universiteitsgebouw te klein als hij college geeft: studenten zitten op de trap en staan achterin de zaal. Waarom? Wat hebben de oude Chinese filosofen, verwoord door Puett, de studenten te bieden? Het antwoord: omdat Puett laat zien dat we onszelf te veel vastleggen door allerlei ideeën over onszelf.

Veel mensen worden tegenwoordig voortdurend achtervolgd door vragen als: Wat is mijn passie? Welke talenten heb ik? Hoe zit ik in elkaar en wat zijn mijn diepste drijfveren? Doe ik wel wat écht wil? We denken dat als we dát weten, de wereld aan onze voeten zal liggen. Want dan komt de flow, de grootse daden, het geluk.

Maar uhm, wat nu als die flow niet helemaal op gang komt?
Veel mensen gaan zich dan afvragen of ze wel in het in het goede leven terecht zijn gekomen. En wat dan wél bij hen past.

Niet doen, adviseert Puett. Vraag je niet steeds af wie je bent, hoe je in elkaar zit en wat je echt wilt. Het risico bestaat namelijk dat je voortdurend gaat herhalen wat je al weet over jezelf. Uitslagen van bijvoorbeeld persoonlijkheidstest zijn heel waardevol om te weten waar van nature je kracht en minder sterke punten liggen. Het geeft je inzicht wat je meer en minder moeite zal kosten. Maar inzicht in jezelf betekent niet dat je steeds maar weer hetzelfde moet blijven doen.

Geen zelf, maar chaos
Volgens de Chinese filosofie is er zelfs helemaal geen vaste persoonlijkheid. Zij gaan uit van de mens als een chaos van tegengestelde krachten. Dit lijkt een somber beeld van de mens, maar volgens Puett kan dat perspectief ook bevrijdend werken. Het maakt dat we ons zelfbeeld wat vaker los kunnen laten.

´In plaats van onszelf te zien als een samenhangend geheel, dat we door middel van zelfreflectie proberen te ontdekken, zouden we dat zelf beter kunnen beschouwen als een complexe verzameling emoties, neigingen, verlangens en eigenschappen, die ons allerlei verschillende, tegengestelde richtingen uit sturen. En dat geeft helemaal niks. Door dat te doen worden we plooibaar en lopen we niet het gevaar onszelf op een momentopname vast te pinnen.’ (blz. 63. De weg, wat Chinese filosofen ons over het goede leven leren. Michael Puett en Christine Gross-Loh)

Niet steeds vasthouden aan je ware zelf, maar openstaan voor andere drijfveren waarmee we een veelheid van ervaringen kunnen opdoen: het zijn allemaal mogelijkheden tot vernieuwing en avontuur. Daarom is Puett zo populair. De studenten ervaren dat ze loskomen van een te krampachtig vastgehouden zelfbeeld. Ze leren dat zelfkennis geen beperking hoeft te zijn. Fascinerend dat we ons daarvoor met een filosofie moeten bezighouden die als conservatief bekend staat.

‘Alsof-rituelen’
Dat conservatieve komt ook door de voorschriften voor rituelen, die op het eerste gezicht zeer traditioneel ogen met een veelheid aan regels. Puett beschrijft de rituelen zoals Confucius deze ziet, ook wel ‘alsof-rituelen’ genoemd.

Tijdens een ritueel, met strakke voorschriften, worden bijvoorbeeld gezinsrollen drastisch omgegooid. De opa neemt bijvoorbeeld tijdens het uitoefenen van het ritueel de plaats van de kleinzoon in, de vader die van de opa, enzovoort. Zo krijgt iedereen een ander perspectief. Omdat de rituelen regelmatig terugkomen, nemen de gezinsleden regelmatig de rol van de ander in en dat maakt dat de dagelijkse patronen doorbroken worden.

Eigenlijk is dit ritueel volgens Puett een format voor het hele leven. Het menselijk leven bestaat vooral uit relaties. Hierin kunnen we zo reageren dat we onze rol maximaal en stralend spelen. In een winkel, in een trein: overal kunnen we onszelf uitdagen en vele perspectieven opdoen door onze rol met verve te spelen.

Experimenteren met rollen
Dit kunnen we ook in ons werk goed toepassen. Bijvoorbeeld door te experimenteren met rollen die we willen onderzoeken, en daar feedback over te vragen aan onze omgeving. Dit is een uitdagende en effectieve aanpak die mensen helpt om hun veranderkracht te versterken. Je ‘ware zelf’ als reality-check, en je ‘alsof zelf’ als groeimotor.

Zie het hele leven als een ritueel waarin je voortdurend uitgedaagd wordt om andere, nieuwe en onbekende kanten van jezelf tot wasdom te brengen.

Speel met je onzekerheden, negeer ze niet. Maar verfijn en verander ze door te ‘doen alsof’. Ook in hoe je met de allerkleinste zaken omgaat. De ene keer speel je met verve een dienende rol, de andere keer een organiserende of leidinggevende rol, omdat jouw omgeving daarom vraagt.

Richt je aandacht niet naar binnen. Zoek niet de stilte op zoals mindfulness promoot, maar ga naar buiten. Ga de wereld in om te experimenteren. En gebruik de reacties van je omgeving om te groeien. Beperk jezelf niet!

Nanda van Bodegraven

Nanda van Bodegraven

Nanda van Bodegraven was adviseur bij LTP. Wij zijn dankbaar voor haar bijdrage aan de ontwikkeling van assessmentgames en simulatieopdrachten.

Offerte Team & Organisatie

Waar mogen wij het voorbeeldrapport naar toe sturen?