Onderzoek bevestigt dat zelfvertrouwen weinig te maken heeft met prestaties en succes. Een pleidooi voor de onzekere kandidaat.
Het lijkt zo voor de hand liggend; de sollicitant die blaakt van het zelfvertrouwen zal vast ook succesvol functioneren. Een leuk gesprek, hij/zij zegt exact wat je wilt horen, is charmant en heeft overal een antwoord op. Snel een arbeidsvoorwaardengesprek inplannen, want dit lijkt de perfecte match te zijn. Of is de kandidaat met blakend zelfvertrouwen meester in de kunst van het solliciteren en het slim toepassen van ‘impression management’?
Onderzoek (o.a. Baumeister 2003) bevestigt dat de relatie tussen zelfvertrouwen en prestaties uiterst zwak is. En toch blijven we hardnekkig geloven in deze mythe. Als selecteur wil je immers weinig risico lopen en geloven dat je een goede beslissing neemt. Hierin schuilt echter een zorgelijke paradox. Want risicomijding leidt op termijn veelal tot ongewenste effecten binnen het ondernemerschap. Tijd dus om in het diepe te springen, en met een open geest de kwaliteiten van de onzekere kandidaat onder de loep te nemen.
Pleidooi voor de onzekere kandidaat
- De onzekere kandidaat neemt feedback vaker ter harte
Mensen leren van fouten. Het maken van een fout wordt als onprettig ervaren en activeert om het anders te doen. Bij mensen met meer zelfvertrouwen wordt het zicht vertroebeld door ‘optimisme biases’. Hun achterstand begint al omdat ze geen ‘fout’ registeren. Positieve feedback wordt waargenomen en opgeslagen, maar negatieve feedback wordt genegeerd. Hierdoor vindt er geen correctie van het zelfvertrouwen plaats en is sprake van een minder steile leercurve.Onzekere mensen zijn juist gevoeliger in het oppikken van negatieve signalen en hebben een realistischere kijk op de werkelijkheid, tegelijkertijd wordt positieve feedback sneller afgezwakt. Wanneer onzekerheid gecombineerd wordt met een sterke ambitiedrive dan resulteert dit dikwijls in uitstekende prestaties. De onzekere mens beseft dat er harder gewerkt moet worden voor succes. Tussentijdse feedback wordt hierbij optimaal benut.
- De onzekere kandidaat bereidt zich beter voor en werkt harder
Als je doelstellingen wilt bereiken en twijfelt aan je eigen kunnen (door minder zelfvertrouwen), dan besef je dat je harder moet werken om het gewenste resultaat te bereiken. Bij (te) veel zelfvertrouwen onderschat je juist de stappen die nodig zijn voor progressie. Onzekerheid is zodoende een sterkere accelerator dan zelfvertrouwen, omdat het resulteert in een grotere afstand tussen waar je nu staat en waar je wilt komen. Het realisme en de zelfkritiek van onzekere mensen resulteert in een groot verschil tussen waar ze nu zijn en wat ze willen bereiken. Hard werken en optimale voorbereiding is voor hen dé manier om deze kloof te overbruggen.
- De onzekere kandidaat zal minder snel ontsporen en beter samenwerken
Zelfvertrouwen wordt in veel organisaties beloond. Degene die het hardst schreeuwt en het meest overtuigd is van zijn kunnen, dwingt vaak een promotie af. Het zelfvertrouwen gaat vervolgens over in arrogantie en de gevolgen zijn alom bekend: desastreuse ontsporingen aan de bedrijfstop.Bij onzekere mensen is het risico op dergelijk ontsporingsgedrag kleiner. Zij zijn minder geneigd om door te schieten en blijven ontvankelijker voor feedback ook als hoger op de hiërarchische ladder komen. Hun geïnternaliseerde twijfel aan zichzelf zorgt ervoor dat ze blijven luisteren en signalen blijven oppikken. Bij ingewikkelde beslissingen vragen ze collega’s en medewerkers om hun visie. Ze zoeken de samenwerking op vanuit het besef dat ze niet alles kunnen weten en dat anderen waardevolle input kunnen leveren.
- De onzekere kandidaat is betrouwbaar en neemt verantwoordelijkheid voor eigen daden
Zelfvertrouwen wordt vaak gekoppeld aan eigenschappen die overgewaardeerd worden. Het gaat dan om eigenschappen zoals sociale wendbaarheid, charme en energie. Dergelijke eigenschappen zorgen voor een prettig sollicitatiegesprek, maar zeggen feitelijk niets over iemands geschiktheid voor de baan. Sterker nog, het vertroebelt het zicht op iemands competentie.Onzekere mensen zijn minder geneigd om hun gedrag aan te passen aan de situatie. Ze zijn daar gewoonweg minder goed in. Liever vertellen ze over hun visie en werkwijze. Ze willen namelijk waarmaken wat ze zeggen. Niet zelden beschikken onzekere mensen over wat ik ‘ ego sterkte’ noem. Helaas zie je daar in een gesprek weinig van terug, maar in het werk des te meer.Ego sterkte is een geïnternaliseerd construct dat als een soort moreel kompas te beschouwen is. Het resultaat van deze ego sterkte is een zekere autonomie, zelfbeheersing, verantwoordelijkheidsgevoel en tolerantie tegen verleidingen. Deze eigenschappen maken dat onzekere mensen vaak betrouwbaarder zijn en meer verantwoordelijkheid nemen voor eigen gedrag.
Is er dan niets positiefs te benoemen over het hebben van veel zelfvertrouwen? Ja hoor, gelukkig wel. Mensen met veel zelfvertrouwen zijn gemiddeld genomen gelukkiger, nemen meer initiatief en kunnen goed omgaan met tegenslagen. Met prestaties en succes heeft veel zelfvertrouwen echter weinig te maken. Kortom, geef de onzekere kandidaat een eerlijke kans en je krijgt er veel voor terug!
